[Introduction] [Numismatics] [Forum Hadriani] [Continuity or crisis?] [Links] [Contact]
Publication
Abstract: From the end of the second century AD
onward, an adapted military-strategic concept was developed for the beach
barrier area of the Civitas
Cananefatium. The wet and bogged conditions of the banks of the last
part of the
Forum Hadriani is located on a position of strategic importance: right on
the Fossa Corbulonis and
guarding the parallel road connecting Rhine and Helinium. The stone wall
from the end of the second or beginning of the third century was more than
just a city defence: walling the town was a reaction on the military
situation in the area and aimed at defending and protecting the
infrastructure and lines of communication.
(Updated version in English of two contributions on this page: Kropff, A., 2008.
De militaire
context van Forum Hadriani.
Westerheem
57,
2-15 and Kropff, A., 2010. Forum Hadriani. Een geslaagde ‘mislukte’ stad.
Westerheem
59, 220-227).
♦Forum Hadriani, a 'failed town'
Abstract:
Forum
Hadriani
cannot be considered a successful Roman town.
Urbanization was a precondition to the Roman concept of local government by
the elite. Not all attempts at urbanization fully succeeded. When
proto-urbanization before the conquest and an agricultural surplus were
absent, the local elite would not take up residence in the planned town. Due
to the economical situation, the
civitas
Cananefatium could not ‘carry’ a town.The
precise role and functions of
Forum
Hadriani are yet to be decided.
Military-strategic considerations seem to have played an important role. In
the contribution about the military context of
Forum
Hadriani on this website we saw that
Forum
Hadriani played a role in the
military-strategic concept for the area. Due to wet en flooded conditions,
an active defence in some depth on the dry beach barrier area replaced the
linear defence based on
castella on the by
now marshy Lower Rhine limes close to the coast from the beginning of the
third century onwards. The data discussed in the
article on the military context of
Forum
Hadriani indicate a militarization of the
settlement: infrastructure, town wall, graffiti on
terra
sigillata,
militaria, the coins finds and the military brick stamps all seem to confirm
this development. Also, the small size of the settlement would be more
fitting to a mixed civil / military settlement than to a Roman town.
Forum
Hadriani
failed as
a Roman town, but from the beginning of the third century onwards it was a
successful settlement within the area with logistical, military and some
civil functions.
(Updated summary in English of two contributions: Kropff,
A., 2009. Forum Hadriani. Een aanzet tot urbanisatie?
Westerheem 58, 98-111, and Kropff, A., 2010. Forum Hadriani. Een
geslaagde ‘mislukte’ stad. Westerheem 59, 220-227).
♦ De militaire context van Forum Hadriani.
Abstract:
Vanaf het einde van de tweede eeuw n. Chr. werd voor de strandwallenzone in
de Civitas
Cananefatium een aangepast
militair-strategisch concept ontwikkeld. De vernatting van de oevers van het
laatste deel van de Rijn bemoeilijkte de lineair-statische verdediging -vanuit
castella met een permanent garnizoen- van het laatste stuk van de Rijnlimes
in ons land. De strandwallenzone was van groot strategisch belang: in het
bijna onbegaanbare moerasachtige achterland vormde dit gebied een droge
landbrug tussen de mondinggebieden van de Rijn en het Helinium, beide
belangrijke transport- en handelsroutes. De strandwallenzone werd dan ook
goed bewaakt, zoals blijkt uit de militaire posten Den Haag- Ockenburgh en
Den Haag- Scheveningseweg. Forum Hadriani ligt op een strategische plaats:
aan de Fossa Corbulonis en de daar langs lopende
weg die Rijn en Helinium verbond. De stenen stadsmuur uit het eind van de
tweede eeuw of het begin van de derde eeuw was meer dan een stadsverdediging:
het was een reactie op de militaire situatie in het gebied en had het doel
de infrastructuur en communicatielijnen te bewaken. Vondsten uit de stad:
munten, militaria and graffiti op terra sigillata ondersteunen de
hypothese dat Forum Hadriani gemilitariseerd werd en niet alleen civiele,
maar ook logistieke en militaire functies had.
♦Forum Hadriani. Een aanzet tot urbanisatie?
Westerheem 2009, 58, 98-111.
Abstract: Forum Hadriani kan niet worden
gezien als een geslaagde stad. Urbanisatie van een gebied was binnen het
Romeinse bestuursconcept noodzakelijk om tot een succesvol locaal bestuur
door de plaatselijke elite te komen. Niet iedere opgelegde urbanisatiepoging
leverde een volwaardige stad op. Voor locaal bestuur vanuit een stedelijke
nederzetting blijkt in de praktijk een aantal factoren van belang te zijn.
Genoemd kunnen worden proto-urbanisatie voorafgaand aan de Romeinse
bezetting, een agrarische surplusproductie en een lokale elite die in staat
en bereid is zich in de stad te vestigen en het locale bestuur op zich te
nemen. Al deze factoren ontbraken bij de Cananefaten. De materiële resten
laten een aanzet tot urbanisatie zien, maar van een sociale en economische
inbedding in de omgeving, tot een stad die daadwerkelijk als zodanig
functioneerde kan het nauwelijks of niet zijn gekomen. De nederzetting kende
naar het zich laat aanzien geen locale nijverheid, en van een belangrijke
marktfunctie kan nauwelijks sprake zijn geweest, gezien het ontbreken van de
daarvoor noodzakelijk surplusproductie van enige omvang. De precieze aard en
rol van de nederzetting lijkt nog niet zeker. Er zijn aanwijzingen dat
militair-strategische overwegingen bij de stichting van Forum Hadriani een
belangrijker rol speelden dan de wens, een zuiver civiele nederzetting met
handels- en marktfuncties ten behoeve van het lokale bestuur te stichten.
♦Forum Hadriani. Een geslaagde ‘mislukte’
stad. Westerheem 2010, 59, 220-227.
Abstract: Het lijkt aanemelijk, dat Forum Hadriani door het Romeins
bestuur in opzet werd gepland als de civitashoofdstad van de Cananefaten.
Eerder onderzoek heeft echter al duidelijk gemaakt, dat aan de
basisvoorwaarden voor succesvolle urbanisatie en lokaal bestuur door de
inheemse elite, wat de basis was voor het Romeinse bestuursconcept, niet kon
worden voldaan. Verder stelden we eerder al vast, dat Forum Hadriani
waarschijnlijk een belangrijke rol ging spelen in een nieuw defensieconcept
van het gebied. De infrastructuur, de muur om de nederzetting, de militaria
en de (militaire) graffiti op het aardewerk in Forum Hadriani en elders op
de strandwallenzone en de munthistogrammen wezen in deze richting. Aan de
hand van aanvullend materiaal kan in deze bijdrage de balans worden
opgemaakt. Een monumentaal centrum ontbrak en het oppervlak was te gering
voor een stadje naar Romeins model. De haven die in, of vlakbij de stad de
stad lag, moet gezien de uitrusting vrijwel zeker een haven van de vloot van
de Nederrijnse marine zijn geweest. De in deze artikelenreeks veronderstelde
militaire functie van Forum Hadriani wordt ondersteund door een analyse van
de gevonden bouwceramiek. De hoeveelheden dakpannen en ander bouwmateriaal
met militaire productiestempels maakt (anders dan in het recente verleden
werd verondersteld) een militaire context aannemelijk. Militarisering
zal waarschijnlijk hebben plaatsgevonden in de Severische periode (192-235
n.Chr.).
Afsluitend kan worden vastgesteld dat Forum Hadriani als stad mislukte, maar
daarna vanaf het eind van de tweede eeuw een geslaagd element was in de
totale infrastructuur van het gebied, waarbij het naast civiele, ook
logistieke en militaire functies kreeg.